„Lalka” jako powieść dojrzałego realizmu:
– wierne przedstawienie rzeczywistości – topografia miasta, nazwy geograficzne, realizm czasowy;
– realizm: określone miejsce akcji (Warszawa, Paryż, Zasławek, Zasławie) i czas akcji (początek 1878 r. – październik 1879 r.);
– zasada prawdopodobieństwa: przedstawione realia mają pokrycie w rzeczywistości;
– przedstawienie wydarzeń historycznych: epoka napoleońska, powstanie listopadowe, Wiosna Ludów, powstanie styczniowe, wojna rosyjsko–turecka;
– ukazanie konfliktów i procesów zachodzących w społeczeństwie: podział społeczeństwa polskiego, antysemityzm, emancypacja kobiet;
– wierne przedstawienie środowiska: arystokracja, szlachta, mieszczaństwo, inteligencja, lud, mniejszości narodowe, pokolenie romantyków, przejściowe i pozytywistów;
– szczegółowe opisy otoczenia i postaci;
– rozbudowana i wielowątkowa fabuła;
– pogłębiona kreacja bohaterów: opisy, ukazanie motywów działań i przeżyć wewnętrznych, psychologizacja, indywidualizacja;
– ocena przedstawianej rzeczywistości: podziały społeczne uniemożliwiają rozwój społeczeństwa i polepszenie sytuacji;
– dwugłos narracyjny: obiektywny wszechwiedzący narrator trzecio–osobowy oraz narracja pierwszoosobowa w dzienniku Rzeckiego;
– zabiegi narracyjne: mowa pozornie zależna, retrospekcje;
– chronologia wydarzeń;
– indywidualizacja języka: język potoczny, stylizacja środowiskowa (germanizmy, gwara).
Powieść dojrzałego realizmu:
– przedstawienie panoramy rzeczywistości;
– ukazanie konfliktów i procesów zachodzących w społeczeństwie;
– wierne przedstawienie środowiska;
– szczegółowe opisy przedstawianych realiów;
– rozbudowana i wielowątkowa fabuła;
– pogłębione kreacje bohaterów – cechy indywidualne, motywacja, przeżycia wewnętrzne;
– ocena przedstawianej rzeczywistości;
– realizm i stosowanie zasady mimesis;
– wszechwiedzący i obiektywny narrator trzecio–osobowy;
– mowa pozornie zależna – przekazywanie myśli bohatera przez narratora;
– chronologia wydarzeń;
– indywidualizacja języka – język potoczny, środowiskowy.