| Bohater | Przykład wypowiedzi | Charakterystyka |
| Izabela Łęcka | „O, ja ich znam! tych wszystkich donżuanów, poetów, filozofów, bohaterów, te wszystkie tkliwe, bezinteresowne, złamane, rozmarzone albo silne dusze… Znam tę maskaradę i zapewniam cię, że dobrze się nią bawię. Cha! cha! cha!... jacy oni śmieszni…” | – wtrącenia francuskie i angielskie;– wyszukane słownictwo;– słownictwo nacechowane emocjonalnie; |
| radca Węgrowicz | „Nie koniec na tym… W roku 1870 wrócił do Warszawy z niewielkim fundusikiem. Przez pół roku szukał zajęcia, z daleka omijając handle korzenne, których po dziś dzień nienawidzi, aż nareszcie przy protekcji swego dzisiejszego dysponenta, Rzeckiego, wkręcił się do sklepu Minclowej, która akurat została wdową, i – w rok potem ożenił się z babą grubo starszą od niego.” | – język potoczny;– słownictwo nacechowane emocjonalnie; |
| doktor Szuman | „Tysiąc centnarów śniegu, rozdzielonego na płatki, tylko przysypują ziemię, nie szkodząc najmniejszej trawce; ale sto centnarów śniegu zbitych w jedną lawinę burzy chałupy i zabija ludzi. Gdyby Wokulski kochał się przez całe życie co tydzień w innej, wyglądałby jak pączek, miałby swobodną myśl i mógłby zrobić wiele dobrego na świecie. Ale on, jak skąpiec, gromadził kapitały sercowe, no i widzimy skutek tej oszczędności. Miłość jest wtedy piękną, kiedy ma wdzięki motyla; ale gdy po długim letargu obudzi się jak tygrys, dziękuję za zabawę!... Co innego człowiek z dobrym apetytem, a co innego ten, któremu głód skręca wnętrzności... ” | – język środowiskowy (kupiecki)– pojęcia handlowe; |
| Węgiełek | „Dawniej robiłem stolarszczyznę i nie mogłem nadążyć. Za jakie parę lat odłożyłbym z tysiąc rubli. Ale spaliłem się tamtego roku i już nie mogę przyjść do siebie. Drzewo, warsztaty, wszystko poszło na węgiel, a mówię łasce pana, był taki ogień, że najtwardsze pilniki stopiły się jak smoła. Kiedym spojrzał na pogorzel, tom ino plunął ze złości, ale dziś nawet mi szkoda tej śliny…” | – gwara słowna i składniowa;– niepoprawne zwroty grzecznościowe;– język ludowy; |
| Indywidualizacja wypowiedzi bohaterów służy | ||
| – podkreśleniu realizmu postaci;– wskazaniu przynależności do konkretnej warstwy lub grupy społecznej;– charakterystyce postaci;– nadaniu autentyczności. | ||
Indywidualizacja języka to stylizacja językowa, która używa archaizacji, dialektyzacji, stylizacji środowiskowej i języka potocznego. Występuje w dialogach i polega na stylizacji języka na konkretną epokę lub grupę społeczną w celu nadania wypowiedziom realizmu. Indywidualizacja języka wzbogaca utwór oraz pogłębia kreacje postaci.