Rozpad ZSRR w latach 1989-1991 przebiegał poprzez szereg kluczowych etapów. Inicjatywy niepodległościowe w Europie Środkowo-Wschodniej, takie jak w Polsce, Węgierskiej Republice Ludowej i Czechosłowacji, wpłynęły na atmosferę przemian. Zniesienie ograniczeń podróżowania oraz wybory do Kongresu Ludowego Deputowanych w 1989 r. zainicjowały otwarty dialog polityczny. Niepodległość Litwy w 1990 r. i ogłoszenie aktu niepodległości Ukrainy w 1991 r. były kluczowymi krokami ku rozpadowi ZSRR. Podpisanie Układu Białowieskiego w 1991 r. formalnie zakończyło istnienie Związku Radzieckiego, tworząc Wspólnotę Niepodległych Państw. Ostateczny akt rozwiązania ZSRR miał miejsce 25 grudnia 1991 r., kiedy Borys Jelcyn ogłosił koniec państwa i ustanowił Federację Rosyjską jako jego następcę.
Rozpad ZSRR miał ogromne konsekwencje geopolityczne i społeczne, zakończył epokę zimnej wojny i otworzył drogę dla nowych państw niepodległych w Europie Środkowo-Wschodniej i na obszarze dawnego ZSRR.