Zygmunt Berling, dezerter z armii Andersa, współdziałał z komunistami, w rezultacie czego objął dowództwo nad 1. Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Z kolei formowaniem dywizji zajął się komunistyczny Związek Patriotów Polskich na czele z Wandą Wasilewską i Alfredem Lempe. Do oddziału rekrutowano z deportowanych z Polski osób, które nie zdążyły dostać się do armii Andersa.
Stalin wykorzystał zbieżność not dotyczących zbrodni katyńskich z Polski i Niemiec, zrywając tym samym stosunki dyplomatyczne z rządem Sikorskiego, aby wcielić w przyszłości Polskę w krąg krajów komunistycznych.