Ocena sarmatyzmu zawarta w „Potopie”:
– brak jednoznacznego stosunku;
– wskazanie zalet: patriotyzm, odwaga, umiejętności walki, szacunek do tradycji, wiara w Boga, zjednoczenie;
– wskazanie wad: samowola, pijaństwo, skłonność do sporów, lekkomyślność, interesowność.
Sarmatyzm to ruch społeczno–obyczajowy. Początkowo był pozytywny, lecz czas wpłynął na niego negatywnie. Sarmaci nie wywiązywali się z obowiązków wobec ojczyzny, przedkładając nad nie własne interesy i przywileje, blokowali reformy. W dużym stopniu przyczyniło się to do upadku I Rzeczypospolitej.