| Bohater | Konflikt wartości |
| Andrzej Kmicic – „Potop” Henryk Sienkiewicz | posłuszeństwo Radziwiłłowi, któremu złożył przysięgę wierności czy wierność ojczyźnie |
| Justyna Orzelska – „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa | prawdziwa miłość czy małżeństwo zgodne z obyczajami społecznymi |
| Stanisław Wokulski – „Lalka” Bolesław Prus | miłość do Izabeli Łęckiej czy wartości pozytywistyczne |
| Eugeniusz de Rastignac – „Ojciec Goriot” Honoriusz Balzak | wejście do świata elity paryskiej czy zachowanie moralności; |
Konflikty wewnętrzne, które przeżywają bohaterowie powieści pozytywistycznych, mają charakter moralny. Muszą wybrać pomiędzy dwoma sprzecznymi i wykluczającymi się wartościami.