| Koncepcja | Pozytywizm | Romantyzm |
| świata | – wizja naukowa;– poznawany za pomocą wiedzy i rozumu;– postrzegany przez pryzmat postępu cywilizacyjnego;– szczególną rolę odgrywa w nim miasto;– nie jest już tajemniczy;– kształtuje go działanie człowieka; | – złożony i bogaty;– poznawany za pomocą emocji i intuicji;– istnieje w nim sfera niematerialna;– szczególną rolę odgrywa w nim natura;– jest tajemniczy i groźny;– pomaga człowiekowi w poznaniu siebie; |
| człowieka | – korzysta z naukowych metod poznania;– poznaje fakty;– jest częścią wspólnoty;– działa na rzecz dobra ogółu;– patriotyzm traktuje jako troskę o rozwój społeczeństwa;– interesuje się bieżącymi problemami;– wartością dla niego jest praca, postęp, wiedza i rozwój | – jest uczuciowy i wrażliwy;– postrzega świat przez pryzmat emocji i intuicji;– kieruje się wiarą;– interesuje go to, co niematerialne;– inspiruje się kulturą ludową;– wierzy w zjawiska nadprzyrodzone;– oddaje się marzeniom;– wartością dla niego jest miłość; |
Romantyzm – podstawowe informacje:
– epoka historii sztuki i literatury w XVIII–XIX w.;
– powstał w odpowiedzi na zmiany społeczne i polityczne w wyniku rewolucji przemysłowej;
– stanowił bunt przeciwko dotychczasowych regułom społecznym;
– podział świata na widzialne (materialne) i niewidzialne (duchowe);
– życie wewnętrzne człowieka – uczucia, wiara i wyobraźnia zastąpiły naukę i racjonalizm;
– indywidualizm – jednostka jest ważniejsza niż zbiorowość;
– miłość – potężna i wszechogarniająca, ale najczęściej tragiczna i nieszczęśliwa;
– wolność narodu – walki narodowowyzwoleńcze, mesjanizm narodowy;
– młodość i bunt – sprzeciwianie się dotychczasowym normom społecznym;
– mistycyzm – wiara w świat nadprzyrodzony, wierzenia ludowe.
Pozytywizm – podstawowe informacje:
– ramy czasowe w Polsce: 1864–1890;
– zerwanie z romantycznymi ideałami;
– kierowanie się rozumem i nauką;
– stosowanie wiedzy użytecznej dla ogółu;
– troska o postęp i rozwój społeczeństwa;
– praca jako wartość nadrzędna;
– zainteresowanie aktualnymi problemami społecznymi.