| Rola publicystyki w pozytywizmie | Przykład |
| zaprezentowanie idei pozytywistycznych | „My i wy” Aleksander Świętochowski |
| polemika z romantykami | |
| zaprezentowanie nowego modelu artysty | „Utylitaryzm w literaturze” Piotr Chmielowski |
| ocena dotychczasowego modelu artysty | |
| przekonywanie do pozytywistycznych postulatów – asymilacja Żydów | „O Żydach i kwestii żydowskiej” Eliza Orzeszkowa |
| podejmowanie aktualnych problemów społecznych – emancypacja kobiet | „Kilka słów o kobietach” Eliza Orzeszkowa |
| ocena sytuacji narodu, wskazanie aktualnych problemów | „Kronika tygodniowa” Boleslaw Prus |
Publicystyka to teksty, które dotyczą aktualnych problemów i wydarzeń społecznych, politycznych, kulturalnych itp. Pozytywiści najczęściej korzystali z:
– artykułu – służy celom informacyjnym na wybrany temat (polityka, sport, społeczeństwo, kultura, historia itd.), jest przejrzysty i logiczny;
– felietonu – przedstawia aktualną tematykę, wyraża indywidualny punkt widzenia autora, wpływa na odbiorcę;
– reportażu – obiektywna literatura faktu, przedstawia rzeczywiste wydarzenia, których autor był naocznym świadkiem lub zna je z innych potwierdzonych źródeł.