Patriotyzm łączony jest z miłością do ojczyzny, zaś nacjonalizm – miłością do narodu. Granica pomiędzy tymi dwoma pojęciami często bywa zatarta w państwach narodowych, a to m.in. za sprawą traktowania państwa jako „ojczyzny narodu”. Szowinizm jest przekonaniem o wyższości własnego narodu nad innymi, zaś ksenofobia wiąże się z lękiem lub niechęcią w stosunku do obcych. Zarówno szowinizm, jak i ksenofobia mogą oddziaływać na patriotyzm i nacjonalizm, wypaczając je i sprawiając, że ktoś, kto kocha swój kraj, może zacząć postrzegać go jako „jedyny właściwy” i zacząć siać nienawiść do innych społeczeństw i narodów.
Słowo „patriotyzm” ma grecko-łacińskie pochodzenie (od łac. patria – ojczyzna oraz gr. ismos – pogląd), „nacjonalizm” również (łac. natio – naród i gr. ismos – pogląd), zaś słowo „ksenofobia” pochodzi z języka greckiego (ksenos – obcy i phobos – strach).