Funkcjonowanie ustroju w Sparcie przedstawiono na poniższym schemacie:
Geruzja – składała się z 28 wybieranych przez eklezję, 60-letnich obywateli oraz dwóch królów, którzy nie musieli kończyć 60 lat. Wybierani byli spośród arystokracji spartańskiej. Geruzja razem z eforami stanowiła najwyższy sąd, decydujący w sprawach karnych, np. gdy oskarżonym był król. Geruzja ustalała przebieg obrad eklezji, miała też prawo odrzucić (zatrzymać) głosowanie w eklezji – przed obradami geronci otrzymywali do wglądu propozycje praw, które miały być poddane głosowaniu.
Królowie – urząd króla utrzymał się w Sparcie po okresie archaicznym, kiedy to większość z poleis zrezygnowała z tej instytucji. Królowie dziedziczyli władzę. Podczas wojny jeden z królów wyruszał z armią walczyć, podczas gdy drugi pozostawał w mieście. Królowie stanowili część geruzji.
Eforowie – byli wybierani przez eklezję na okres jednego roku. Posiadali szerokie kompetencje – współtworzyli z geruzją sądy, nadzorowali przebieg obrad eklezji i mogli obrady te zwoływać, dwóch eforów wyruszało na wyprawy wojenne, aby nadzorować króla. Jeden z eforów zawsze posiadał szersze kompetencje, np. nadawał imiona latom i nadzorował sprawy religijne państwa. Efor z greckiego oznacza „nadzorca”, co dobrze oddaje charakter tego urzędu. Ogólnie rolę eforów można opisać jako nadzorowanie porządku państwa. Eforów wybierano spośród obywateli powyżej 30 roku życia, nie mogli ubiegać się o reelekcję.
Eklezja – zgromadzenie obywateli – mężczyzn powyżej 30 roku życia. Głosowali nad wprowadzeniem prawa, jednak nie mogli debatować. Według podań aprobatę i dezaprobatę wyrażali krzykiem lub tupaniem, a głosowano po prostu na „tak” lub „nie”. Eklezja wybierała gerontów i eforów. Sprawy, które poddawano pod głosowanie, ustalali eforowie i geronci – nie ma żadnych naukowych dowodów na to, że członkowie eklezji mogli składać wolne wnioski pod głosowanie.
Ustrój starożytnej Sparty to oligarchia – organizacja polityczna państwa, w której władza należy do wąskiej grupy obywateli, najczęściej arystokracji.