Monarchie stanowe rozwinęły się w wyniku rozrastania się systemu feudalnego i coraz wyraźniejszego podziału społeczeństwa średniowiecznego na stany o określonych powinnościach i przywilejach. Powstały ustrój charakteryzował się słabą władzą centralną i dużymi wpływami przedstawicieli poszczególnych stanów. Rozwinięty feudalizm doprowadził do znacznego rozdrobnienia państw, przez co monarcha często był słabszy od własnych wasali. Zaczęło to doprowadzać do zmian w rozumieniu instytucji państwa – popularna stała się koncepcja kraju, na który składało się terytorium, ludność i osoba władcy.
Nowy ustrój doprowadził do destabilizacji monarchii europejskich i rozwoju dyplomacji.
Monarchie stanowe to kolejny etap ewolucji ustroju monarchii średniowiecznych. W stosunku do monarchii patrymonialnej był on dużo bardziej złożony.