Liczne przywileje szlacheckie rozpoczęły proces szybkiej transformacji ustroju państwa w tzw. demokrację szlachecką. W jej wyniku szlachta stała się jedyną warstwą społeczną z bezpośrednim wpływem na politykę i losy państwa. Również w gospodarce, rola folwarków szlacheckich stała się dominująca. Szlachta spotykała się na sejmikach lokalnych, aby przedyskutować najważniejsze kwestie dotyczące danej ziemi oraz na sejmach, aby dyskutować o losach państwa.
W omawianym okresie na Litwie panował inny ustrój. Jagiellonowie byli tam władcami dziedzicznymi i jako tacy posiadali w państwie większe kompetencje. Musieli oni oczywiście liczyć się ze zdaniem potężnych możnowładców, jednak zakres ich władzy i tak był większy niż w Koronie.
Rozwój roli szlachty w państwie doprowadził z czasem do powstania wyjątkowego w skali świata systemu rządów, określanego jako demokracja szlachecka. Charakteryzował się on rządami licznej w Polsce (około 10%) warstwy szlachty, której kompetencje wyszły daleko poza obowiązek obrony państwa.