Wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego było szansą na zdobycie umiejętności czytania i pisania nawet przez warstwy najbiedniejsze. W wielu dużych miastach praktycznie całkowicie wyeliminowano problem analfabetyzmu, a na wsiach znacznie go zmniejszono. Wielu robotników miało szansę na podniesienie swoich kwalifikacji oraz na udział w życiu publicznym. Rozpoczęto modernizację systemu oświaty – wprowadzono nowy ustrój szkolny oraz wprowadzono laicyzację szkolnictwa.
W drugiej połowie XIX wieku, w zaborze rosyjskim i Galicji analfabeci stanowili aż 80% ludności, natomiast w zaborze pruskim było to tylko 30%. Sytuacja zaczęła się zmienić po odzyskaniu niepodległości, kiedy to przeprowadzono reformę jędrzejewiczowską wprowadzającą obowiązek bezpłatnej nauki od 7. do 14. roku życia na całym terenie II RP.
Obecnie szacuje się, że w Europie jest 3% analfabetów, w Ameryce Południowej – 15%, w Azji – 33%, a w Afryce – 50%.