Łacińskie słowo princeps, oznaczające „pierwszego”, doskonale oddaje ideę pryncypatu. Princeps to pierwszy pośród równych (primus inter partes), jednostka o największej władzy, jednak o obywatelskich prawach tożsamych z prawami reszty obywateli rzymskich. Oktawian, na wzór Cezara, nie wprowadził ustroju monarchicznego z powodu negatywnych konotacji historycznych, które po pięciu wiekach od wygnania etruskich królów wciąż żyły w świadomości Rzymian. August utrzymał urzędy rzymskie, jednocześnie skupiając ich uprawnienia w swoich rękach. Działał jako konsul, trybun, pretor i najwyższy kapłan. Utrzymał także instytucję Senatu, realnie stając się jedynowładcą Imperium.
Rządy Oktawiana Augusta uważane są za początek pierwszej ery Cesarstwa Rzymskiego – pryncypatu. Główną charakterystyką tej formy ustrojowej było skupienie władzy w rękach jednostki przy zachowaniu pozorów ustroju republikańskiego.