W początkowym okresie republiki rzymskie społeczeństwo dzieliło się na plebejuszy i patrycjuszy. Mimo dalszego rozdrobnienia klasowego podział ten utrzymał się mniej więcej do końca państwowości rzymskiej, później także w wielu miastach w średniowieczu. Unikalne z perspektywy czasów antycznych było przyznanie równego głosu klasom bogatych i biednych obywateli – skutkowało to praktycznym zrównaniem klas społecznych w prawach wyborczych. W greckich poleis biedni, nieposiadający ziemi chłopi często nie cieszyli się prawami obywatelskimi. Niektóre instytucje stworzono w celu reprezentacji klasy plebejskiej i obrony jej interesów, podczas gdy instytucje greckich poleis reprezentowały interesy ogółu obywateli.
Rzymianie wprowadzili także precedensowy model ustrojowy, ograniczając liczbę urzędników w porównaniu z innymi społecznościami antycznymi, przydzielili także jasne kompetencje każdemu z urzędów. Rzymska biurokracja uchodzi za najbardziej skuteczną i rozbudowaną w świecie antycznym, nie była jednak przesadnie rozbudowana, dbano o jej efektywne funkcjonowanie.
Unikalne było też zarządzanie całym państwem właściwie z jednego miasta – Rzymu. W tym sensie Rzym stał się pierwszą realną stolicą w świecie antycznym i nawet w okresie największego rozrostu Imperium to właśnie w „Wiecznym Mieście” zapadały najważniejsze państwowe decyzje, a jedynie obywatele miasta (do wojny ze sprzymierzeńcami) mogli wybierać urzędników, którzy realnie decydowali o losie całego Imperium.
Społeczeństwo rzymskie okresu republiki różniło się od innych społeczeństw basenu Morza Śródziemnego. Rzymianie przyznali prawa polityczne szerokim masom ludowym, redefiniując pojęcie obywatelstwa. Rzymianie zrewolucjonizowali także system administracyjny oraz armię. Te oraz wiele innych cech umożliwiły rozwój państwa rzymskiego i ekspansję Rzymian w basenie Morza Śródziemnego.