Najważniejszymi przyczynami wojen domowych w Rzymie była niewydolność ekonomiczna, instytucjonalna, pogłębiające się dysproporcje ekonomiczne oraz nierówne traktowanie mieszkańców prowincji i zbytnie usamodzielnianie się urzędników w prowincjach. W początkach pierwszego wieku p.n.e. instytucje sprawujące centralną władzę nad całością Imperium okazywały się niewydolne, a w prowincjach panował wyzysk mieszkańców i korupcja – obejmując prowincję, prokonsulowie myśleli o szybkim wzbogaceniu się kosztem jej ekonomii raczej niż o dobrostanie rejonu, który otrzymywali pod opiekę. Doprowadziło to do zapaści gospodarczej i niezadowolenia mieszkańców prowincji, którzy, szczególnie w Italii, buntowali się przeciw rzymskim rządom.
Dodatkowe niezadowolenie powodował fakt, że tylko rzymscy obywatele posiadali pełnię praw, co realnie sprawiało, że ogromnym Imperium rządziła relatywnie mała grupa jego mieszkańców. W Italii zapaść prowincji w połączeniu z ograniczonymi prawami podbitych ludów doprowadziła do krwawej i wyczerpującej wojny ze sprzymierzeńcami.
W samym Rzymie konflikty między optymatami i popularami oraz pomniejsze podziały polityczne uniemożliwiły skuteczne stanowienie prawa i funkcjonowanie instytucji, kluczowe do wprowadzenia koniecznych reform. W Italii największym problemem okazało się ubożenie klas niskich, których gospodarstwa podupadały pod długą nieobecność służących w armii właścicieli i często były bezprawnie włączane do latyfundiów arystokracji.
Politycy, którzy wykazywali się indywidualną charyzmą i sprytem, zyskiwali na chaosie, który pochłonął państwo w I połowie I w. p.n.e. Dowódcy wojsk, dostrzegając słabość instytucji i administracji centralnej w reformowaniu i zarządzaniu państwem, próbowali objąć samodzielną władzę w Imperium. Dowódcy, którzy potrafili zjednać sobie lojalność wojsk, starali się na drodze militarnej interwencji objąć dyktatorską władzę i samodzielnie zreformować państwo.
Pierwszy wiek przed naszą erą to okres wewnętrznych napięć w Rzymie. Państwem targały wojny domowe i powstania niewolników, a także kryzys ekonomiczny. Sytuacja wewnętrzna Rzymu ustabilizowała się dopiero po przejęciu władzy przez Augusta w 27 r. p.n.e.