U podłoża systemu republikańskiego leżał podział klasowy na patrycjuszy i plebejuszy i potrzeba reprezentowania interesów wszystkich obywateli Rzymu przez urzędy i instytucje. Z czasem system ten, pierwotnie opracowany do zarządzania państwem – miastem, okazał się przestarzały i niedopasowany do potrzeb potężnego Imperium. Centralizacja władzy nie sprawdziła się, gdy Rzymianom przyszło zarządzać wielonarodowym, zróżnicowanym ekonomicznie i społecznie państwem stworzonym w drodze czterech wieków podbojów.

Jako zalety systemu republikańskiego należy wskazać elementy demokracji przedstawicielskiej (reprezentowanie interesów wszystkich klas obywateli), jednak wadą była podatność najważniejszych urzędników (konsul, senatorowi) na przychylanie się interesom najbogatszych klas, realnie rządzących Rzymem w I wieku p.n.e. System republikański nie sprawdził się w zarządzaniu prowincjami – prokonsulowie działali samodzielnie, a odległość Rzymu od podbitych ziem sprawiała, że często czuli się bezkarni. Wyzysk prowincji doprowadził do silnych dysproporcji ekonomicznych, a liczebnie zwiększała się klasa plebejuszy i mieszkańców pozbawionych praw.

Realnie system republikański przekształcił się w oligarchię – relatywnie niewielka grupa obywateli Rzymu decydowała w sprawach państwowych przez rezydujących w mieście urzędników. Niespójne strategie i pomysły na reformy państwa pod koniec II wieku p.n.e. zaostrzyły rywalizację klasową i polityczną, tworząc podłoże dla buntów w prowincjach i wojen domowych. W mojej ocenie republikański system rządów sprawdzał się, dopóki zasięg terytorialny Rzymu obejmował Italię. Nie był on przystosowany do zarządzania Imperium.