| Przyczyny wewnętrzne | Przyczyny zewnętrzne |
| · kosztowna obrona granic Imperium,· wewnętrzne walki o przejęcie władzy czy zwierzchnictwa nad armią,· wielonarodowa armia,· brak wystarczającej liczby niewolników,· koniec ery podbojów – łupy wojenne nie zasilały już skarbca państwa, brak nowych niewolników,· próba przekształcenia przez arystokrację kolonatu w system niewolniczy/półniewolniczy,· rewolty chłopskie w związku z powyższym,· latyfundia wymknęły się spod kontroli państwa,· powiększający się kryzys i zapaść ośrodków miejskich. | · reorganizacja peryferyjnych plemion w państwa,· najazdy na tereny Imperium,· osiedlanie się plemion barbarzyńskich w granicach Imperium i rewolty barbarzyńców,· wyprawy łupieżcze barbarzyńców,· stopniowa utrata ziem rzymskich na rzecz barbarzyńców, którzy zakładali swoje państwa np. w Hiszpanii czy Galii. |
Przyczyny zewnętrzne i wewnętrzne kryzysu państwa wiązały się ze sobą. Najazdy barbarzyńców wymuszały utrzymywanie ogromnej armii, co nadwyrężało skarbiec rzymski. Państwo zajęte wojnami nie mogło skupić się na problemach wewnętrznych: zapaści ekonomicznej miast i przekształcaniu kolonatu w niewolnictwo. Obrona państwa była kosztowna, a potrzeba utrzymywania już zdobytych ziem uniemożliwiała nowe podboje, co również odbiło się na gospodarce państwa. Z czasem Rzymianie okazali się zbyt słabi, by powstrzymać najazdy barbarzyńców i ich osiedlanie się na terenie Imperium.
IV i V wiek naszej ery to okres schyłku i upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Główną przyczyną upadku państwa okazały się Wędrówki Ludów, czyli migracje barbarzyńców z Azji i Wschodniej Europy. Najazdy barbarzyńców pogłębiły kryzys gospodarczy i ekonomiczny Imperium. Na terenach Rzymu barbarzyńcy zaczęli zakładać swoje odrębne państwa i królestwa, aż w końcu w 476 r. n. e. germański wódz, Odoaker, formalnie zlikwidował Cesarstwo Zachodnie.