Szlachta była wewnętrznie zróżnicowana ze względu na dziedziczenie posiadłości, zdobywanie ziem, zwłaszcza wśród wschodnich, rozległych rubieży kraju i osobiste zdolności danych szlachciców. Słabsza pozycja ekonomiczna nie wykluczała jednak szlachcica z grona grupy społecznej, która poczuwała się do braterstwa i równości pod względem prawa.
Nie wszystkie przywileje przysługiwały jedynie szlachcie pozbawionej własnej ziemi, tzw. szlachcie-gołocie.