Początek działań na rzecz ocalenia suwerenności Rzeczypospolitej można wiązać z wydarzeniami Sejmu Wielkiego, który, wbrew pragnieniom Katarzyny Wielkiej, przeprowadził szereg reform mających na celu wzmocnienie władzy królewskiej, reformę sejmu, ograniczenie stosowania liberum veto, zmniejszenie wpływów magnaterii na rzecz mieszczaństwa oraz przeprowadzenie reform oświaty. W tym celu współpracowały ze są dwa stronnictwa – patriotyczne oraz dworskie. Dzięki ich zjednoczeniu i odwadze w działaniu, udało się zmusić Rosję do wycofania z kraju stacjonujących wojsk moskiewskich.
Olbrzymie znaczenie miała Konstytucja 3 maja, która reformowała kraj niemal w każdym aspekcie, wprowadzając także konstytucyjnąmonarchię dziedziczną. Wprowadzono także odpowiedzialność posłów przed prawem za podejmowane przez nich decyzje, dzięki czemu ograniczono działalność grup sprzyjających Rosji, Prusom i Austrii.
Na wspomnienie zasługuje konfederacja targowicka, która w oczach jej członków miała na celu uratowanie ojczyzny przed Rosją i szkodliwymi reformami. Jednak jej działania doprowadziły bezpośrednio do II rozbioru. Stanowiła ona także pośrednią przyczynę wybuchu insurekcji kościuszkowskiej będącej zbrojnym, ogólnonarodowym zrywem wymierzonym przeciw Rosji i Prusom.
Konstytucja 3 maja była wyrazem wpływu idei oświeceniowych na polskie społeczeństwo i politykę. Jej postanowienia dążyły do modernizacji i reformy państwa, opierając się na wartościach równości, suwerenności narodu i powszechnej edukacji. Była to próba przystosowania Rzeczypospolitej do nowych wyzwań i idei panujących w ówczesnej Europie.