Jednym z przykładów takiej instytucji była Komisja Edukacji Narodowej założona w 1773 roku. Była to pierwsza w Europie państwowa instytucja oświatowa, której celem było podniesienie poziomu edukacji w Polsce. Komisja wprowadziła jednolity program nauczania, który obejmował również naukę o historii i języku polskim.
Duży wpływ na kształtowanie postaw patriotycznych miała Szkoła Rycerska założona w 1765 roku. Choć formalnie służyła kształceniu kadry oficerskiej, to stała się ona ważnym ośrodkiem kształtowania najbardziej wpływowych bohaterów walk o niepodległość Rzeczypospolitej – jej mury opuścili m.in. Kościuszko i Niemcewicz.
Innym ważnym ośrodkiem kulturowym było Towarzystwo Przyjaciół Nauk założone w Warszawie w 1800 roku. Jego celem było podtrzymywanie polskiej kultury i nauki w czasach, gdy nie istniało państwo polskie. Towarzystwo organizowało wykłady, dyskusje i konkursy, które przyczyniały się do rozwoju myśli naukowej i kulturalnej, a także kształtowały postawy patriotyczne.
Wielką rolę odgrywał również teatr, szczególnie Teatr Narodowy w Warszawie, na deskach którego wystawiony dzieła o charakterze patriotycznym i antyrosyjskim.
Innym ważnym ośrodkiem kultury były obiady czwartkowe, które stały się miejscem spotkań intelektualistów i działaczy patriotycznych.
