Ruch egzekucyjny był politycznym ruchem średniej szlachty w Rzeczypospolitej w XVI wieku, który dążył do przeprowadzenia reform w dziedzinie sądownictwa, skarbowości i wojska. Główne postulaty ruchu egzekucyjnego obejmowały:
Wyegzekwowanie praw i obyczajów zawartych w konstytucjach sejmikowych oraz kodyfikacja prawa.
Zwrot królewszczyzn, które nielegalnie były zarządzane przez wielu magnatów.
Egzekwowanie prawa zakazującego jednej osobie pełnienia wielu urzędów (incompatibilitas) oraz reguły osiadłości, która wymagała zamieszkiwania na danej ziemi, aby obejmować urzędy ziemskie.
Zwiększenie uprawnień Sejmu, hasło nihil novi (nic nowego bez izby poselskiej), a także postulaty silnego rządu. Egzekucjoniści domagali się udziału całej szlachty w stanowieniu praw.
Zniesienie uprzywilejowania duchowieństwa, opodatkowanie go i sekularyzacjadóbrkościelnych.
Unowocześnienie procedury sądowej.
Zacieśnienie unii z Litwą.
Likwidacja odrębności Prus Królewskich oraz księstw Oświęcimskiego i Zatorskiego.
Potwierdzenie zasadyelekcyjności tronu.
Uporządkowanie skarbu, w tym rozdzielenie dochodów króla i dochodów państwa oraz przeznaczenie części państwowych dochodów na wojsko (tzw. wojsko kwarciane).
Utworzenie stałego wojska.
Zagwarantowanie wolności wyznania.
Wprowadzenie całkowitej wolności celnej, zniesienie podatków wewnętrznych, takich jak myta i cła mostowe.
Wzmocnienie pozycji szlachty wobec mieszczan poprzez likwidację cechów, zakaz posiadania ziemi przez ludzi nie będących szlachtą, oraz zwiększenie wolności handlowej dla Żydów.
Ruch egzekucyjny miał istotne znaczenie dla przemian społeczno-politycznych w Rzeczypospolitej. Udało mu się wprowadzić pewne z postulowanych reform, takie jak zwrot królewszczyzn, wprowadzenie zakazu łączenia wielu urzędóww jednej osobie, potwierdzenie zasady elekcyjności tronu oraz wprowadzenie nowych regulacji dotyczących skarbu i wojska. Ruch egzekucyjny przyczynił się również do wzmocnienia pozycji szlachty wobec mieszczaństwa, które zostało pozbawione prawa do posiadania ziemi, co dodatkowo umocniło pozycję szlachty w społeczeństwie. Odegrała on kluczową rolę w ustanowieniu zasady elekcyjności tronu. Ta zasada została potwierdzona na sejmie w Radomiu w 1505 roku, gdzie uchwalono także konstytucję nihil novi, która zakazywała królowi uchwalania ustaw bez zgody izby poselskiej i Senatu. Członkowie ruchu egzekucyjnego, zwani też Zamojczykami, doprowadzili do unowocześnienia procedury sądowej, zwiększenia uprawnień Sejmu, wprowadzenia reform skarbowych i wojskowych, a także likwidacji odrębności Prus Królewskich oraz księstw Oświęcimskiego i Zatorskiego.
Ruch egzekucyjny był ruchem politycznym szlachty w XVI wieku, dążącym do reform w dziedzinie sądownictwa, skarbowości i wojska, a także do zwrotu królewszczyzn i ograniczenia praw Kościoła. Dzięki temu ruchowi szlachta uzyskała większe wpływy polityczne, wzmocniła swoją pozycję w społeczeństwie, przyczyniła się do wprowadzenia elekcyjności tronu i przeprowadzenia licznych reform w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.