Sejm był najważniejszym organem ustawodawczym i reprezentacyjnym w Rzeczypospolitej. Składał się z dwóch izb - Senatu oraz Izby Poselskiej, które podejmowały decyzje w sprawach politycznych, prawnych i finansowych. Do jego kompetencji należało m.in. wybieranie króla w trakcie bezkrólewia.
Rzeczpospolita Obojga Narodów była monarchią elekcyjną, co oznaczało, że władca był wybierany przez całą szlachtę w ramach elekcji viritim. Procedura wyboru odbywała się na sejmie elekcyjnym, a następnie była zatwierdzana na sejmie konwokacyjnym.
Demokracja szlachecka opierała się na liberum veto, czyli zasadzie, według której każdy szlachcic miał prawo weta - blokowania obrad sejmu. Jeden podniesiony sprzeciw wystarczał, aby całkowicie uniemożliwić działanie tego organu. Wprowadzenie tej zasady było próbą zapewnienia równości i swobody wyrażania opinii w ramach szlacheckiego systemu politycznego, jednak z czasem doszło do jej wypaczenia.
Szlachta cieszyła się pewnymi przywilejami i swobodami, które były chronione przez prawo szlacheckie. Miała prawo do posiadania ziemi, noszenia broni, uczestniczenia w sejmie i podejmowania decyzji politycznych. Późniejsze przywileje nadawane przez władców rozszerzyły tę pulę, m. in. consensusomnium, czyli zasada, według której wszystkie decyzje na sejmie musiały być podejmowane jednomyślnie. Było to kolejne zabezpieczenie dla szlachty, aby nie naruszać jej praw i swobód.
Demokracja szlachetna, zwana także republiką mieszaną, była unikalną forma rządów, w której szlachta miała szerokie prawa i swobody, co wpływało na sposób funkcjonowania politycznego i społecznego w państwie.