W pierwszych latach zaborów kultura polska koncentrowała się głównie w większych miastach – Kraków, Warszawa, Lwów, Wilno, Poznań. W Warszawie powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk (prezesem Stanisław Staszic, potem Julian Ursyn Niemcewicz), które strzegło polskiego dziedzictwa kulturowego oraz organizowało polską naukę.
Życie kulturalne skupiało się wokół uczelni wyższych i ośrodków naukowych – Liceum Krzemienieckie, Uniwersytet w Wilnie, Szkoła Praw i Szkoła Lekarska w Warszawie, Uniwersytet Warszawski, Ossolineum, Biblioteka Raczyńskich.
Stylem w literaturze, sztuce i architekturze do lat 20. XIX w. był klasycyzm, który odwoływał się do sztuki antycznej. Motywy poruszane przez artystów to: patriotyzm i walka o odzyskanie państwa (Cyprian Godebski, Julian Ursyn Niemcewicz), ale wplatano tam też wątki historyczno-obyczajowe („Rękopis znaleziony w Saragossie” Jana Potockiego).
Polski klasycyzm można podzielić na dwa okresy – stanisławowski, obejmujący lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz postanisławowski, który rozpoczyna się wraz z upadkiem Polski w 1795 r., a kończy w latach 20-30. XIX w. Klasycyzm postanisławowski koncentrował się w Warszawie jako stolicy Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego. To tam skupiały się siły intelektualne i polityczne kraju. To właśnie