Prawa kardynalne zostały uchwalone podczas Sejmu Wielkiego (sejmu repninowskiego) w latach 1767-1768 w Warszawie pod naciskiem Katarzyny II. Miały na celu uniemożliwienie reform, zachowanie istniejącego porządku politycznego i społecznego Rzeczypospolitej, a także uzależnienie jej od Rosji. Przyjęcie tych praw było wynikiem koalicji magnatów i zwolenników polityki carskiej korumpowanych przez wpływy rosyjskie. Sejm Wielki funkcjonował jako sejm skonfederowany, co oznaczało, że do uchwalenia ustaw wystarczyła woli większości – odrzucono wymóg jednomyślności.
Prawa kardynalne miały charakter ustawy zasadniczej, gwarantując m.in.:
Wolną elekcję — zasada, że wybór monarchy odbywa się w drodze demokratycznego głosowania szlachty.
Liberum veto ograniczone do materiae status — prawo poszczególnych posłów do weta w sprawach istotnych dla państwa, jednak bez możliwości blokowania całego sejmu.
NeminemCaptivabimus — gwarancja nietykalności osobistej szlachty, czyli zakaz aresztowań i więzienia bez wyroku sądu.
Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi — szlachta miała prawo do zawiązywania konfederacji i rokoszu w celu wywierania presji na króla i obrony swoich interesów.
Wyłączne prawo szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi.
Niemal nieograniczoną władzę dziedziców nad chłopami, z wyjątkiem możliwości orzekania kary śmierci, która została zarezerwowana dla sądów.
Prawa kardynalne miały utrzymać status quo i ograniczyć wpływy reformatorskie, które dążyły do przekształcenia ustroju Rzeczypospolitej. Pomimo ich wprowadzenia, sytuacja w kraju nadal była niestabilna.