Odgrywały one kluczową rolę w społeczności szlacheckiej, będąc przede wszystkim wyrazem pamięci o zmarłych, i służyły jako narzędzie do utrzymania ich obecności w społeczności, do której należeli za życia. Wykonane z dbałością o szczegóły, ukazywały zmarłych w ich najlepszych strojach, często z atrybutami statusu, takimi jak korony, miecze czy tarcze herbowe. Poprzez przedstawianie zmarłych w kontekście ich osiągnięć i statusu, podkreślały one wartość takich cech jak honor, odwaga i lojalność wobec rodziny i ojczyzny.
W kulturze, która przywiązywała dużą wagę do honoru i statusu, portrety te były również wyrazem prestiżu rodziny. Były nawet wykorzystywane jako dowody na przynależność do stanu szlacheckiego. W niektórych przypadkach portrety te były nawet używane jako dowody w sporach sądowych o dziedziczenie. Portrety te nie tylko upamiętniały zmarłych, ale również służyły jako przypomnienie o przemijalności życia. Były one często umieszczane w kościołach lub kaplicach rodowych, gdzie mogły być oglądane przez społeczność, przypominając o śmierci i konieczności moralnego życia.
Portrety trumienne były unikalnym zjawiskiem w kulturze szlacheckiej XVII-wiecznej Polski. Te malowane na blasze podobizny zmarłych były umieszczane na trumnach podczas ceremonii pogrzebowych, a następnie przechowywane w kościołach jako pamiątki.