W tym zadaniu musisz przygotować się do dyskusji na temat celowości ukazywania wad narodowych w utworach jako środka pobudzającego do działania. Zastanów się, jakie jest Twoje stanowisko i podaj odpowiednie argumenty. Pamiętaj, aby odwołać się do opowiadania Żeromskiego i innych utworów literackich.
Argumenty za ukazywaniem wad narodowych w utworach:
Ukazywanie wad narodowych w utworach pozwala na zastanowienie się nad przyczyną błędów i porażek i może umożliwić ich naprawę w przyszłości. W tym celu przedstawia je w opowiadaniu Nie rozdzióbią nas kruki, wrony... Żeromski, ukazując, poprzez brutalną śmierć osamotnionego powstańca, że strategia spontanicznych, prowadzonych głównie przez szlachtę romantycznych powstań okazała się bezskuteczna. Ukazuje przy tym tendencje Polaków, zwłaszcza szlachty, do egoizmu.
Krytyka wad narodowych może być także na zasadzie kontrastu, zestawiona z pożądanym stanowiskiem, aby uwypuklić zalety tego drugiego. W tym celu powziął się jej Niemcewicz w dramacie Powrót posła. Zestawia on w nim figurę modelowego, pragnącego reform posła (Walerego) z przedstawiającym przywiązanych do sarmackiego ideału, krótkowzrocznych konserwatystów Gadulskim. W ten sposób wprost wskazuje czytelnikowi, jaka wizja Polski jest tą odpowiednią.
Krytycznej diagnozie poddał społeczeństwo polskie także Wyspiański w Weselu. Przyjął on jednak trochę inną perspektywę i zamiast poddawać krytyce szlachtę, zwrócił ostrze swego pióra w kierunku inteligencji i chłopstwa. Dzięki temu ukazał wady narodowe, przede wszystkim brak zdolności do dialogu, w szerszej perspektywie. Pozwolił dzięki temu społeczeństwu niejako przejrzeć się w lustrze – a bez tego oczekiwana zmiana nigdy nie mogłaby się wydarzyć.
Argumenty za budowaniem dumy z polskości:
Budowanie dumy z polskości jest silnym instrumentem w tworzeniu poczucia narodowej tożsamości, które odegrało ogromną rolę w okresie zaborów. Ilustracją, ukazującą efektywność takiego podejście, może być Pan Tadeusz Mickiewicza. Wieszcz tworzy w nim wizję Polski idealnej, opartej na wartościach szlacheckiego dworku. Ogromna popularność utworu w następnych latach i stuleciach ukazuje, jak wielki wpływ miał on na polską tożsamość.
Przykładem strategii budowania dumy z polskości są pieśni narodowe takie jak Rota czy Mazurek Dąbrowskiego. Ich główną funkcją jest zagrzewanie społeczeństwa do walki. Opierają się więc one na założeniu, że duma skutecznie wspomaga odwagę.
Duma z ojczyzny może być także postrzegana jako jeden z elementów składowych miłości do niej. Dlatego wielu pisarzy podkreślało w swoich utworach jej piękno, wyrażając przy okazji tęsknotę. Przykładem takiego motywu jest Hymn Juliusza Słowackiego.
Dyskusja jest sposobem na wymianę poglądów. Przedstawiane w dyskusji stanowiska powinny być poparte argumentami. Motyw patriotyzmu pojawia się przede wszystkim w literaturze XIX-wiecznej, ale można go odnaleźć już w twórczości Mikołaja Reja.
Zadanie zagadnienie 9.
141Ćwiczenie ćwiczenie 5.
158