W tym zadaniu musisz porównać chocholi taniec z Wesela z polonezem z Pana Tadeusza Mickiewicza. Napisz, jakie są podobieństwa i różnice i z czego one wynikają. Pamiętaj, aby uargumentować swoją odpowiedź.
Zarówno chocholi taniec, jak i polonez z Pana Tadeusza stanowią zwieńczenie utworu. Wyspiański odwołuje się w ten sposób do słynnej epopei, podkreślając odmienną wizję Polski w obu utworach.
Obydwa tańce mają symboliczne znaczenie. Jednak ich ukryty sens jest odmienny. Polonez symbolizuje polską tradycję, zachowaną w świecie wiejskiego szlacheckiego dworku. Mickiewicz idealizuje zarówno tę rzeczywistość, przedstawiając ją jako utopijną ojczyznę, jak i samą Polskę. Dlatego podkreśla piękne strony narodowego dziedzictwa, łączącego społeczeństwo jak wieńczący epopeję taniec.
Znaczenie chocholego tańca jest zupełnie inne. Wyspiański ukazuje za jego pomocą społeczeństwo pogrążone w marazmie, pozbawione woli walki. Taniec jest wynikiem kolejnej zaprzepaszczonej przez Polaków szansy na wolność. Powodów porażki jest wiele: brak energii i chęci działania wśród inteligencji i arystokracji, egoizm i chciwość chłopów, nierozwiązane spory i konflikty. Jeśli chocholi taniec odnosi się do polskiego dziedzictwa, to do jego trudnej, bolesnej karty – do spadku wiecznych porażek, sporów i oczekiwania na cud.
Różnice w sposobie przedstawienia tańca w obu utworach wynikają przede wszystkim z odmiennych dat ich powstania. Mickiewicz pisał Pana Tadeusza na emigracji, po klęsce powstania listopadowego. Jego celem było pokrzepienie serc Polaków i podtrzymanie w nich ducha walki – dlatego odnosi się do utopijnej wizji szlacheckiej, wiejskiej Polski i czasów walk napoleońskich. Warto pamiętać, że w latach 30. XIX wieku sprawa niepodległości była przede wszystkim roztrząsana przez szlachtę i inteligencję. W tamtych czasach na większości ziem polskich wciąż obowiązywała pańszczyzna (poza zaborem pruskim), chłopi nie byli brani pod uwagę podczas tworzenia planów walk o niepodległość. Takie podejście oraz okrutne niekiedy traktowanie mieszkańców wsi przez posiadaczy po części przyczyniło się do klęsk kolejnych powstań.
Dramaty Wyspiańskiego powstał w 1900 roku, po ponad 100 latach niewoli. Nadzieje na odzyskanie niepodległości były w tym czasie znacznie mniejsze, a polskie społeczeństwo, rozczarowane kolejnymi klęskami, przede wszystkim upadkiem powstania styczniowego, traciło wolę walki i chęci do działania. 70 lat, dzielących oba utwory, było także czasem istotnych przemian społecznych. Doszło do Wiosny Ludów, powstały nowe idee polityczne, jak ruch chłopski i socjalizm. W zaborze galicyjskim miała miejsce rabacja galicyjska, która doprowadziła do upadku powstania krakowskiego. Zaborcy wykorzystali trudne relacje szlachty z chłopami i znieśli pańszczyznę. Elity polityczne rozumiały już, że aby osiągnąć niepodległość, konieczne jest zdobycie poparcia chłopów i robotników. Jednak relacje pomiędzy klasami nie były łatwe jako obarczone bolesnym i nierzadko krwawym dziedzictwem. Te wszystkie czynniki sprawiły, że Wyspiański uznał taktykę pokrzepiania serc za nieskuteczną i postanowił obrazowo, za pomocą sennego tańca, ukazać tragiczny stan polskiego społeczeństwa. Z nadzieją, że ta krytyka przełamie pogłębiający się marazm.
Pan Tadeusz to epopeja romantyczna, którą Mickiewicz pisał, przebywając na emigracji w Paryżu po klęsce powstania listopadowego. Wesele powstało w 1900 roku – a do tego czasu Polacy w swojej walce o niepodległość odnieśli o wiele więcej porażek. Zmieniły się też stosunki społeczne i realia polityczne.
Zadanie zagadnienie 9.
141Ćwiczenie ćwiczenie 5.
158