W tym zadaniu musisz porównać romantyczną wizję powstania listopadowego z koncepcją zrywu, którą prezentuje Wyspiański. Wskaż, w jakim zakresie jego propozycja stanowi kontynuację myśli romantycznej, a w jakim zakresie stanowi polemikę z nią.
Powstanie listopadowe było najważniejszym zrywem narodowym dla pokolenia romantyków. W związku z tym często pojawia się on w ich utworach, jego odbiór nie jest jednak jednorodny. Romantycy początkowo byli dumni z rodaków i w swoich dziełach zagrzewali ich do walki. Klęska powstania zmieniła jednak jego obraz w literaturze romantycznej. Pojawiły się głosy krytyczne, przede wszystkim w stosunku do dowódców zrywu – na przykład w Kordianie Słowackiego. Romantycy postrzegali powstanie jako porażkę polskich elit, które zaprzepaściły odwagę narodu – przykład na udowodnienie tezy Mickiewicza, że naród nasz jak lawa. Słynny wieszcz prezentował jednak mniej krytyczne podejście do powstania, skupiając się na podnoszeniu rodaków na duchu – poprzez powrót do polskiej utopii w Panu Tadeuszu oraz ideę mesjanizmu, zgodnie z którą klęska powstania była jednym z elementów polskiej misji narodowej. Istotnym elementem wizji romantycznej była pochwała bohaterstwa szeregowych powstańców – Reduta Ordona czy Śmierć pułkownika Mickiewicza.
Wyspiański, podobnie jak romantycy, jest krytyczny w stosunku do dowódców powstania, czego dowód stanowi scena rozmowy Chłopickiego z Nike. Nawiązuje też do idei mesjanizmu narodowego poprzez wprowadzenie mitu eleuzyńskiego. Daje tym wyraz wiary w przekonanie o konieczności upadku i porażki na drodze do osiągnięcia sukcesu – odzyskania niepodległości. Wyspiański analizuje powstanie z perspektywy 70 lat i dostrzega, jak dużą rolę odegrało ono w budowaniu narodowej tożsamości. Przy tym wizja Wyspiańskiego jest bardziej deterministyczna, poprzez wprowadzenie postaci antycznych. Zamiast dojmującej krytyki, wyrażanej na przykład przez Słowackiego, zwraca uwagę na brak wpływu powstańców nawynik zrywu i działanie sił nadprzyrodzonych.
Wizja powstania listopadowego w literaturze pojawia się na przykład w Kordianie Słowackiego. Romantycy mieli skomplikowany stosunek do powstania listopadowego jako jego bezpośredni świadkowie.
Zadanie zagadnienie 9.
141Ćwiczenie ćwiczenie 5.
158