W tym zadaniu musisz przypomnieć sobie, jakie mity chłopskie zawarł Wyspiański w Weselu. Przywołaj cytaty odnoszące się do każdego z nich oraz opisujące sposób, w jaki wpływają one na budowanie iluzji rzeczywistości. Napisz, jak Wyspiański demaskuje te mity.
W Weselu pojawia się kilka mitów dotyczących chłopów oraz wsi, które występowały na przestrzeni wieków w polskiej kulturze:
Mit wsi kolorowej – postrzeganie wsi jako sielankowej, utopijnej krainy przypominającej mityczną Arkadię – krainę wiecznej szczęśliwości. Cytaty, które odwołują się do tego mitu to:
Niech na całym świecie wojna, / byle polska wieś zaciszna, / byle polska wieś spokojna (Dziennikarz, scena I, akt I)
Ach, ta chata rozśpiewana, / jakby w niej słowiki dźwięczą i te stroje ukąpane tęczą. (Rachela, scena XIX, akt I).
Teraz patrzę się i patrzę/ w ten lud krasy, kolorowy, taki rześki (Pan Młody, scena XIX, akt I).
Wyspiański demaskuje ten mit poprzez ukazanie realiów chłopskiego życia, na przykład poprzez postać Marysi, która wiedzie u boku swojego męża ubogie życie na „jednym zagonie”. Wielokrotnie podkreśla, że dominującym elementem życia na wsi jest ciężka, fizyczna praca.
Mit chłopa Piasta – stanowiący apoteozę chłopstwa, postrzeganie chłopów jako potomków Piastów – najważniejszej dla polskiej tożsamości i kultury grupy społecznej, dziedziców powagi i dostojeństwa pierwszych królów, o wyjątkowej sile witalnej. Cytaty, które odwołują się do tego mitu, to:
Taki rześki, taki zdrowy (Pan Młody, scena XIX, akt I)
W oczach naszych chłop urasta/ do potęgi króla Piasta! (Poeta, scena XXIV, akt I)
A bo chłop i ma coś z Piasta/ coś z tych królów Piastów – wiele! […] taka godność, takie wzięcie; / co czyni, to czyni święcie; /godność, rozwaga, pojęcie […] Chłop potęgą jest i basta! (Gospodarz, scena XXIV, akt I).
Wyspiański demaskuje ten mit na przykład poprzez zachowanie Czepca, który z jednej strony głosi dumę i dostojeństwo chłopów, jednak jest też skłonny do agresji i przejawia poglądy antysemickie. Autor ukazuje też inne wady chłopów, stojące w sprzeczności z mitycznym ideałem – chciwość, krótkowzroczność, próżność, egoizm (zgubienie złotego rogu przez Jaśka, bijatyki pomiędzy chłopami, interesy Księdza z Żydem, Czepiec grożący Gospodarzowi i Panu Młodemu).
Mit racławicki – nawiązujący do historii kosynierów – chłopów walczących w bitwie pod Racławicami podczas powstania Kościuszki. Wyrażał się w przekonaniu o znaczącej roli politycznej chłopstwa i ich znaczeniu dla odzyskania niepodległości. Cytaty, które odwołują się do tego mitu, to:
Z takich, jak my, był Głowacki. (Czepiec, scena I, akt I)
Ino kto by nos chciał użyć–/ kossy wissom nad boiskiem. (Czepiec, scena XXV, akt I)
Wyspiański demaskuje ten mit poprzez kilkakrotne odwołania do historii rabacji galicyjskiej, w której chłopi stanęli po stronie zaborcy, a przeciwko polskim powstańcom. Najbardziej jaskrawym nawiązaniem do tej rzezi jest ukazanie się Upiora (Jakuba Szeli) Dziadowi.
W Weselu pojawia się kilka funkcjonujących w kulturze mitów dotyczących wsi i chłopów, które Wyspiański demaskuje. Można wskazać: mit wsi kolorowej, mit chłopa Piasta i mit racławicki.
Zadanie zagadnienie 9.
141Ćwiczenie ćwiczenie 5.
158