Przeanalizuj wiersz Koniec wieku XIX Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz Odę do młodości Adama Mickiewicza. Zwróć uwagę, co jest wspólne dla nich, a co różni te dwa utwory.
Oda do młodości Adama Mickiewicza przedstawia ścierające się idee oświeceniowe oraz romantyczne. Podmiot liryczny, który utożsamia się z pokoleniem młodych romantyków, kieruje do nich apel o zerwanie z dotychczasowymi tradycjami starego świata. Reprezentuje go racjonalne podejście do życia. Poglądy oświeceniowe zawierają się w wartościach takich jak rozum i doświadczenie. Poznanie świata jest możliwe za sprawą empirii, którą uosabia „mędrca szkiełko i oko”. Ponadto osoba mówiąca w wierszu wyraża chęć i zapał do budowania nowej rzeczywistości, obalenia porządku racjonalistów, pokłada nadzieje w młodym pokoleniu i jego gotowości, siły do wprowadzenia zmian. Utwór Kazimierza Przerwy-Tetmajera Koniec wieku XIX stanowi także swoisty manifest, kierowany pokolenia, do którego osoba mówiąca należy. Natomiast to, co jest odmienne w utworach to wyraźny brak nadziei na poprawę aktualnej sytuacji, który wyraźnie zaznaczony jest w Końcu wieku XIX. Podmiot liryczny nie wierzy w nic, co mogłoby odmienić jego los. Ogarnia go stałe cierpienie i poczucie bezradności. Jego apel stanowi podważenie wszelkich wartości, „dawnych wiar”, a wyrażone w utworze pytania retoryczne to zarówno dialog z odbiorcą, jak i sobą samym.
Podobieństwa: apel do pokolenia, z jakim utożsamia się podmiot liryczny, brak wiary w dawne wartości. Różnice: Oda do młodości – nadzieja na lepszą przyszłość, wiara w młode pokolenie, które może zapoczątkować konkretne zmiany, obali racjonalne podejście Oświecenia, Koniec wieku XIX – odrzucenie wszelkich wartości, nie odnajduje sensu w niczym, pustka, cierpienie, apatia, brak wiary na poprawę losu jednostki, człowiek skazany jest na porażkę.
Zadanie zagadnienie 9.
141Ćwiczenie ćwiczenie 5.
158