Najważniejszym czynnikiem, który przyczynił się do sukcesu Reformacji, był głęboki kryzys wewnątrz Kościoła katolickiego. Wielu ludzi było rozczarowanych i niezadowolonych z moralnej deprawacji w hierarchii kościelnej, która objawiała się skandalami finansowymi, symonią, nepotyzmem i upadkiem moralnym duchownych. Dochodziło do rozprzestrzeniania się korupcji i nadużyć, co prowadziło do utraty zaufania wiernych.
Reformacja zyskała na sile dzięki szeroko rozpowszechnionemu niezadowoleniu z niektórych praktyk kościelnych, takich jak kult świętych i czczenie relikwii, które zaczęły przybierać charakter bałwochwalczy. Wielu ludzi uważało te praktyki za sprzeczne z nauką biblijną, głosząc, że Kościół katolicki odszedł od oryginalnego przesłania chrześcijaństwa. Teologowie, tacy jak Marcin Luter, wychwycili te niezadowolenia i podkreślali potrzebę powrotu do biblijnych podstaw wiary.
Ruch ten przyniósł ze sobą nowe koncepcje teologiczne, które przyczyniły się do jej sukcesu. Na przykład nauka o „sola fide” (łac. „jedynie wiarą”) głoszona przez Lutra przekonywała, że zbawienie jest wynikiem jedynie wiary w Boga, a nie uczynków czy sakramentów. To otwierało drogę do indywidualnej odpowiedzialności za wiarę i odrzucenie hierarchii kościelnej jako pośrednika między Bogiem a człowiekiem.
Innym kluczowym czynnikiem była możliwość przekładu Biblii na języki narodowe, wynalezienie ruchomej czcionki i popularyzacja druku. Do tej pory większość tekstów religijnych była dostępna tylko w języku łacińskim, zrozumiałym jedynie dla wykształconej elity. Reformatorzy, tak jak John Knox, William Tyndale czy Marcin Luter, opowiadali się za dostępem wiernych do Pisma Świętego w ich własnym języku, co zwiększyłoby ich indywidualną zdolność do interpretacji i zrozumienia nauk biblijnych. Wynalazek Gutenberga umożliwił masową produkcję i rozpowszechnianie przekładów Biblii oraz innych reformatorskich pism, ilustracji i broszur, co znacząco przyczyniło się do rozpowszechnienia nowych idei.
Reformacja nie była tylko ruchem religijnym, ale miała również aspekt polityczny. Niektórzy świeccy książęta czy królowie, popierali ruch reformacyjny ze względów politycznych i finansowych. Arystokracja, która chciała uwolnić się od kontroli Kościoła katolickiego iprzejąć jego majątki, widziała w tym ruchu możliwość osiągnięcia swoich celów.
Wiele osób w tamtym czasie czuło, że kościół katolicki stał się zbyt bogaty i zbyt potężny, że odchodzi od pierwotnego ducha chrześcijaństwa. Reformacja, która dążyła do odrzucenia niektórych praktyk i nauk kościoła katolickiego, była odpowiedzią na te obawy i stanowiła alternatywę dla tych, którzy czuli się zniechęceni katolicyzmem.