Szkolnictwo odgrywało kluczową rolę w rozwoju kultury renesansowej w państwie polsko-litewskim. W XVI wieku nastąpił znaczący rozwój edukacji, wprowadzono nowe metody nauczania, które skupiały się na indywidualnym rozwoju ucznia, a nie tylko na przekazywaniu wiedzy. Szkoły stały się miejscem, gdzie kształtowano umysły młodych ludzi, wpajano im wartości humanistyczne i uczono krytycznego myślenia.
W tym okresie na ziemiach polskich pojawiły się gimnazja, które były prowadzone przez różne grupy religijne, takie jak luteranie czy arianie. Te szkoły charakteryzowały się wysokim poziomem nauczania. W drugiej połowie XVI wieku powstały kolegia katolickie będące szkołami średnimi prowadzonymi przez zakony jezuitów czy pijarów. Edukacja w tym okresie nie była ograniczona tylko do chłopców. Dziewczęta z rodzin szlacheckich i mieszczańskich również miały możliwość kształcenia, choć zazwyczaj odbywało się to w domu lub w szkołach przyklasztornych.
Akademia Krakowska prężnie się rozwijała, będąc centrum wymiany myśli pomiędzy profesorami i studentami. Uniwersytet ten stał się ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym, przyciągającym uczonych z całej Europy. W 1579 roku wileńskie kolegium jezuickie zyskało status akademicki. Z kolei w 1594 r. z inicjatywy Jana Zamoyskiego powstała Akademia Zamojska w Zamościu.
