| Aspekt | Miasto średniowieczne | Miasto renesansowe |
| Plan miasta | Charakteryzowały się najczęściej regularnym, czytelnym planem szachownicowym, choć często zdarzały się także odstępstwa od regularności wynikające z naturalnych uwarunkowań terenu, bądź z uszanowania istniejących wcześniej traktów komunikacyjnych siatki ulic. | Były planowane jako układy o określonych, skończonych rozmiarach. W przypadku kiedy miasto miało możliwości dalszego rozwoju, nie rozszerzano strefy budowlanej, tylko wytyczano nową, przylegającą do miasta „starego” lub w jego pobliżu. |
| Rozmiary miast | Wiele z nich było nimi tylko z nazwy, podczas gdy na poziomie ludności konkurowały ze wsiami. | Nowe miasta, które budowano na podstawie planu architektonicznego, nie były tak ludne jak starsze miasta. Jednak te, które stanowiły wynik modernizacji dawnych miast – rozwijały się prężnie. |
| Zabudowa | Początkowo zabudowa mieszkaniowa była drewniana z niektórymi tylko elementami murowanymi (od około XIII wieku). Plan budynków był prostokątny, wydłużony lub kwadratowy. | Zabudowa renesansowa była bardziej zróżnicowana, zależna od planu miasta. Często spotyka się zabudowę o charakterze monumentalnym inspirowaną architekturą antyczną, z dużą ilością przestrzeni publicznych.Powszechnie stosowano kamień i cegłę jako materiał budowalny. Budynki były wyższe, bardziej przestronne i lepiej doświetlone. |
| Obwarowania | Obwarowania otaczały jedynie ścisłe centrum miasta. | W miastach renesansowych obwarowania były elementem planu miasta, często w formie bastionów i fortów gwiaździstych. |
| Funkcje | Były centrami kultu religijnego, handlu i rzemiosła. | Oprócz funkcji handlowej, religijnej i rzemieślniczej, były często centrami kultury, nauki i sztuki. |
