Więźniowie w platońskiej jaskini symbolizują ludzi, który przez całe życie są otaczani przez niedoskonałe odbicia idealnych wzorców – idei. Wyzwolenie ich z kajdan i umożliwienie im odwrócenia wzroku od cieni, w kierunku ich realnych źródeł, wymaga ogromnego wysiłku – zmiany moralnej oraz podążania w kierunku wyższych, duchowych sposobów poznania. Nie wszyscy są na to gotowi, wystarczająco mądrzy i pochłonięci idealizmem. Więźniowie są przyzwyczajeni do oglądania jedynie odbić rzeczywistości i życia w iluzji – odkrycie prawdy wymaga posiadania otwartego umysłu i chęci zmian, na które nie wszyscy są gotowi.
Wyzwoleni więźniowie nie są w stanie uwierzyć, że to na co patrzyli przez całe życie, nie było prawdą, a jedynie miernym odbiciem rzeczywistości. To całkowicie zmieniło ich światopogląd i zaburzyło spokojną egzystencję, którą dotychczas wiedli – nie przeszkadzało im to, że nie oglądali prawdziwych idei.